مقدمه:
دانش‌آموزان و به ویژه نوجوانان تحت تأثیر عوامل مختلفی در برهه‌هایی از زمان دچار افت تحصیلی می‌شوند که یکی از دلایل مهم و قابل توجه در افت تحصیلی نوجوانان شرایط خاص دوران بلوغ است.
بیان مساله:
بلوغ جسمی و جنسی عمدتاً به تغییرات مغزی و سایر اعضای بدن مربوط می‌شود. دوران بلوغ نقش قابل توجهی در شکل‌گیری شخصیت یک نوجوان دارد و احساسات و طرز رفتار وی در دوران جوانی و بزرگسالی را مشخص می‌کند. نوجوانان در این سن ارزش‌های خود را تغییر می‌دهند و در اکثر اوقات می خواهند با بزرگسالان به مخالفت بپردازند. در برخورد با بلوغ نوجوانان معمولاً والدین رفتارهای متفاوتی را در پیش می‌گیرند و متأسفانه رفتار متعادل با دانش‌آموز نوجوان به ندرت در میان خانواده‌ها دیده می‌شود. گاه خانواده‌ها مشکلات و فشارهایی که نوجوان‌شان در این دوران متحمل می‌شود را انکار می‌کنند و فرزندشان را همان کودک گذشته در نظر می‌گیرند که از فشارها و تنش‌های بلوغ جنسی به دور است. بدتر از این طرز برخورد بسیار بد والدین با نوجوانان در این دوران است به گونه‌ای که وی از بالغ شدن احساس گناه کند و حتی آن را مخفی کند. به دلیل برخورد بد خانواده نوجوان روی حمایت فکری و پشتیبانی خانواده حساب نمی‌کند و به پنهان کاری روی می‌آورد و سوالات و مشکلات خود را با خانواده در میان نمی‌گذارد و برای یافتن پاسخ سوالات خود به دوستان هم سن و سال خود مراجعه می‌کند و این بدترین اتفاقی است که در این دوران بحرانی و حساس می‌تواند برای فردی پیش آید.
از طرفی برخورد بسیار روشنفکرانه والدین بدون در نظر گرفتن بحران سنی نوجوان و در معرض اطلاعات غیر‌ضروری قرار دادن وی نیز می‌تواند مشکل ساز شود. متأسفانه این مسائل تأثیر نامطلوبی بر روان نوجوان بر جای می‌گذراد. دیدن برخی تصاویر برای نوجوانان بخش زیادی از فکر و ذهن آنان را مشغول می‌کند وتمرکز و توانایی آنان را کاهش می‌دهد. متأسفانه یکی از مشکلاتی که روانشناسان در زمینه‌ی بلوغ جنسی نوجوانان با آن مواجه هستند این است که بروز این اتفاق در همه افراد در یک زمان و به یک صورت ظاهر نمی‌شود. گاه دانش‌آموز در فضایی قرار می‌گیرد که اطرافیان و دوستانش به سن بلوغ رسیده‌اند اما این اتفاق طبیعی هنوز در وی رخ نداده است، بنابراین دانش‌آموز در معرض صحبت‌ها و معلوماتی قرار می‌گیرد که برای وی هنوز زمانش فرا نرسیده است و در اغلب موارد، مورد هجوم حجم بسیار زیادی از مطالب قرار می‌گیرد که بسیار بیشتر از چیزی است که واقعاً برای دانستن نیاز است. این مسئله نوجوان را دچار مشکلات بسیاری از جمله افت تحصیلی شدید و کاهش چشمگیر نمرات درسی می‌کند.
اهمیت و ضرورت موضوع:
خانواده‌هایی که نوجوان دارند حتماً بارها با جمله‌ی « شما من را درک نمی‌کنید » روبرو شده‌اند، نوجوان در دوران بلوغ تغییر و تحولات بزرگی را تجربه می‌کند. تغییرات ظاهری، عادات غذا خوردن متقاوت از قبل، وضعیت هورمون‌ها و مواردی از این قبیل عواملی هستند که فرزند شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و درک آن‌ها زمانی میسر است که آگاهی‌تان را به عنوان یک والدین مسئول در این زمینه بالا ببرید تا بتوانید خودتان را به جای فرزندتان بگذارید و شرایط وی را درک کنید.
چرا باید با نوجوان‌مان در مورد مسایل جنسی و بلوغ صحبت کنیم؟
در جامعه ما ارتباط بین والدین و دانش‌آموز در رابطه با مسائل مربوط به بلوغ بسیار نادر است و اولیا صحبت کردن در مورد این مسائل با فرزندشان را بد می‌دانند و بسیاری از انان ترجیح می‌دهند فرزندشان خود به سراغ این مطالب و مباحث برود. مسلماً زمانی که دانش‌آموز اطلاعات خود را به صورت ناقص و گاه بیش از حد از منابع مختلف نظیر دوستان همسن و سال دریافت می‌کند تمرکزش بر روی اهداف اصلی را از دست می‌دهد و این مسئله بر روی مسائل درسی وی نیز تآثیر‌گذار می‌شود. تفاوت بسیاری بین دریافت و درک این مطالب زمانی که نوجوان این اطلاعات را از هم سن و سالانش دریافت می‌کند با زمانی که از طریق والدینش می‌آموزد وجود دارد. با توجه به شرایط دانش‌آموز لازم است اطلاعات به موقع و به اندازه در اختیار وی قرار بگیرد.گاه والدین ناخواسته خود اولین ضربه را به فرزند خود می‌زنند و سپس برای این ضربه و آسیب به دنبال علل و عوامل بیرونی می‌گردند. این طرز فکر که نوجوان بالاخره این مطالب را خواهد فهمید توجیه مناسبی برای در اختیار گذاشتن حجم زیادی از اطلاعات به آنان نیست که فراتر از درک آنان خواهد بود. این مسئله بسیار مهم است که نوجوان باید قدرت درک و هضم این موارد را داشته باشد. بنابراین اطلاعات درست باید به اندازه و در زمان مناسب در اختیار وی قرار داده شود. از طرفی برخورد منفعل والدین در این زمینه از اشتباهاتی است که گاهاً صورت می‌گیرد، بنابراین اگر اطلاعات خاصی در این زمینه از طرف والدین وجود ندارد حتماً با مطالعه و کمک از مشاورین این مشکل را برطرف کنید.
آیا بلوغ نوجوان می‌تواند باعث افت تحصیلی شود؟
در این مقاله به یکی از دلایل و ریشه‌های افت تحصیلی یعنی بلوغ پرداختیم که ممکن است در میان بسیاری از دانش‌آموزان رخ دهد. همان‌طور که عنوان شد بسیاری از دانش‌آموزان در دوران بلوغ دچار افت تحصیلی می‌شوند. کنار آمدن با تغییرات سریعی که در ظاهر نوجوان شما اتفاق می‌افتد کار چندان ساده‌ای نیست. پذیرش شرایط جدید نیازمند آن است که دانش‌آموز در محیطی کنترل شده و آگاهانه به آرامی با شرایط کنار بیاید، تغییرات شخصیتی و فکری نوجوانان در این دوره به سرعت تغییرات ظاهری آنان اتفاق نمی‌افتد و پروسه‌ای زمان‌بر است، لذا حضور والدین آگاه به عنوان پشتیبان کمک به سزایی به دانش‌آموزان خواهد کرد. اگر با صبر و حوصله در کنار نوجوان در این دوران پیش نرویم شاهد مواردی نظیر اضطراب، کاهش اعتماد بنفس، کم حرفی و گوشه‌گیری در وی خواهیم شد. همان‌گونه که عنوان شد بسیاری از نوجوانان در این دوران دچار افت تحصیلی می‌شوند به این دلیل که با تغییرات ظاهری و رفتاری که در آنان رفته رفته پدید می‌آید می‌خواهند به مخالفت با بزرگسالان بپردازند. درس خواندن را کار بی‌اهمیتی می‌دانند و آن را کنار می‌گذارند. توجه و تمرکز خود را بر موضوعات دیگری معطوف می‌کنند و تلاش چندانی بر درس خواندن نمی‌کنند، بنابراین دچار افت تحصیلی و کاهش چشمگیر نمرات می‌شوند. در بدترین حالت این بچه‌ها توجه خود به مدرسه را رفته رفته از دست می‌دهند، کم‌کاری می‌کنند و تکالیف خود را انجام نمی‌دهند و به قدری از بقیه عقب می‌مانند که احساس می‌کنند دیگر نمی‌توانند به آن‌ها برسند. در این شرایط نمرات نوجوان افت می‌کند و اعتماد بنفس و عزت نفس وی کاهش می‌یابد و متأسفانه والدین نیز در این میان اوضاع را بدتر می‌کنند. تشویق و تنبیه والدین شرایط را بهتر نمی‌کند، بنابراین والدین هم صبر و تحمل خود را از دست می‌دهند، عصبانی می‌شوند، احساس ناامیدی می‌کنند و این امر نوجوان را لجبازتر می‌کند. در این شرایط هر چه فشار والدین بیشتر می‌شود نوجوان سرسختی بیشتری نشان می‌دهد و شما نمی‌توانید وی را به زور وادار به درس خواندن کنید. مسلماً این چرخه جواب نمی‌دهد و باید راه دیگری وجود داشته باشد. والدین باید روش برخورد موثری را در پیش بگیرند. تنبیه و تشویق می‌تواند سبب افزایش تلاش کودک شود اما نوجوان یاغی با تهدید و تطمیع درس خوان نمی‌شود. بنابراین بهتر است به جای به کار بردن این شیوه، نظارت خود بر آنچه بر مدرسه می‌گذرد را افزایش داد.
مهم‌ترین عواملی که سبب بروز مشکلات تحصیلی در دانش‌آموزان نوجوان می‌شود:
نوجوانان در طی مراحل رشد از مکانیسم‌های مختلفی جهت حل مشکلات خود استفاده می‌کنند. در دوران ابتدایی کودک تا حد زیادی از حمایت والدین برخوردار است. اما با ورود به دوران متوسطه و رو به رو شدن با مسائل جدیدی که تاکنون با آنان روبرو نبوده است نظیر رابطه با جنس مخالف، مسائل جنسی، یادگیری شیوه‌ی تفکر جدید، حتی رقابت‌های درسی با همسالان وی را دچار مشکلات تحصیلی می‌کند. در این مواقع نوجوان مضطرب می‌شود و این اضطراب توانایی‌های وی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سبب عدم موفقیت وی در امتحانات می‌شود. بنابراین عواملی نظیر :
موجب افت تحصیلی دانش آموز و دلزدگی از محیط خانواده می شود به همین سبب توجه و آگاهی والدین برای به حداقل رساندن معضلات امری ضروری است.
در دوران بلوغ فرزندان چطور آن ها را همراهی کنیم؟
در دوران بلوغ بدن دانش‌آموز خیلی سریع رشد کرده و تغییر می‌کند. سایز کفش او طی یک سال چند شماره بالا می‌رود و یک‌مرتبه به خود می‌آید و می‌بیند هم قد یا حتی بلندتر از پدر و مادر خود شده است. علی‌رغم چیزی که ممکن است به نظر بیاید کنار آمدن با این تغییرات چشمگیر کار ساده‌ای نیست. پذیرش شرایط جدید نیازمند آن است که دانش‌آموز در محیط کنترل‌شده و آگاهانه رفته‌رفته به آن عادت کند. حقیقت این است که متاسفانه تغییرات شخصیتی و رفتاری دانش‌آموز به‌سرعت زیاد شدن شماره کفش و افزایش وزنش نیست و به‌مراتب بسیار کندتر است و پروسه‌ای زمان‌بر می‌باشد. لذا آگاهی والدین از روش‌های کمک‌کننده و پشتیبان کمک بسزایی به دانش‌آموز خواهد کرد. اگر با صبر و حوصله به نوجوان کمک نکنیم شاهد مواردی از قبیل اضطراب، خجالت، کاهش اعتمادبه‌نفس، کم‌حرفی گوشه‌گیری خواهیم بود.
برای بهتر سپری شدن این دوران چه کنیم؟
مسئله‌ی بلوغ و چالش‌ها و بحران‌های این دوران نباید به عنوان یک دغدغه تمام ذهن نوجوان را در بر بگیرد، بلکه لازم است در کنار سایر مسائل مربوط به دانش‌آموز به این مسئله هم توجه شود.