دوستی
بدان، ای پسر که مردمان تا زنده اند از دوستان ناگزیرند که مرد اگر بی برادر باشد به که بی دوست؛ از آنکه حکیمی را پرسیدند که دوست بهتر یا برادر؟ گفت: برادر نیز، دوست به.
آگاه باش که انسان تا زمانی که زنده است ناچار است که با مردم دوست باشد و دوستانی داشته باشد که اگر یک انسان بی قوم و خویش و برادر باشد بهتر از این است که هیچ دوستی نداشته باشد. چنانکه از حکیمی پرسیدند که دوست بهتر است یا بردار؟ پاسخ داد: برادر هم اگر با آدم «دوست» باشد خیلی بهتر می‌شود.
نکته دستوری: در دستور زبان فارسی کهن، هرگاه حرف (که) پس از صفت تفضیلی (به = بهتر) بیاید به معنای حرف اضافه (از) به کار می رود. بنابراین (بِه که) یعنی بهتر از. / «را» در حکیمی را پرسیدند به معنی «از» => از حکیمی پرسیدند.
آرایه های ادبی: تکرار «برادر» و «دوست» / واج آرایی حرف «ب»
پس به کار دوستان اندیشه کن و دوستی ایشان به مردمی و احسان، تازه دار و چون دوست نو گیری، پشت بر دوستان کهن، مکن. دوست، همی طلب و دوستان کهن را بر جای همی دار تا همیشه بسیار دوست داشته باشی و دیگر با مردمانی که با تو به راه دوستی روند و «نیم دوست» باشند، نیکویی و سازگاری کن و در هر نیک و بد به ایشان مشفق باش تا چون از تو مردی بینید، دوست یکدل شوند.
پس به فکر دوستان خود باش و دوستی‌ات را با آنها با مردم‌داری و انسانیت و خوبی همواره نو و تازه کن و زمانی که با فردجدیدی دوست شدی، دوستان قدیمی را از یاد نبر و رابطه خود را با آنها قطع نکن. همواره با مردم تازه دوست شو و دوستان قدیمی را هم برای خودت نگه دار تا همیشه دوستان بسیاری داشته باشی و هچمنین با کسانی که دوستی مختصری داری (صمیمی نیستی) با نیکویی رفتار کن و در هر پیش‌آمد خوب و بد نسبت به آنها مهربان باش تا زمانی که این رفتارها را از تو می‌بینند در دوستی با تو صمیمی شوند.
آرایه های ادبی: پشت کردن به کسی: کنایه از ترک کردن و بی توجهی به او / ن.، کهن: تضاد / بر جای دار: کنایه از نگه داشتن / راه دوستی: اضافه تشبیهی / نیک و بد:تضاد / دوست یکدل: کنایه از دوست صمیمی
«عنصرالمعالی کیکاووس، قابوس نامه»
معنی لغات درس دوستی:
- ناگزیر : ناچار
- حکیم : دانشمند
- بِه : بهتر
- مردمی : انسانیّت
- احسان : نیکی
- کهن : قدیمی
- طلب : درخواست
- همی طلب : انتخاب کن – بگیر – درخواست کن
- سازگاری : سازش
- مشفق : دلسوز – مهربان
- با تو نیم دوست باشند : با تو کمی دوست باشند
- یکدل : صمیمی