مشاورت کردن در کارها از قوی رایی مردم باشد و از تمام عقلی و پیش بینی؛ چه هر کس را دانشی باشد و هر یکی چیزی داند؛ یکی بیشتر و یکی کمتر و یکی دانشی دارد و هرگز کار نبسته است و نیازموده و یکی همان دانش داند و کار بسته است و آزموده؛
مَثَلِ این، چنان باشد که یکی باشد که بسیار سفرها کرده باشد و جهان بسیار دیده و سرد و گرم چشیده و در میان کار ها بوده با آن کس برابر نتوان کرد که هرگز سفر نکرده باشد و ولایت ها ندیده و از این رو، گفته اند: «تدبیر با دانایان و پیروان و جهان دیدگان باید کرد».
مشورت در کارها نشان هوشمندی و عاقل بودن و آینده نگری است؛ چرا که هرکس دانشی دارد و چیزی بلد است؛ بعضی‌ها بیشتر می‌دانند و بعضی‌ها کمتر بعضی‌ها دانشی دارند و هرگز از آن استفاده نکرده اند و آن را امتحان نکرده اند و بعضی های دیگر همان دانش را دارند و از آن استفاده نیز کرده اند و آن را امتحان نیز کرده اند.
مثلاً کسی که سفر ها زیادی کرده باشد و دنیا را دیده باشد و سرد و گرم روزگار را چشیده باشد و کار های بسیاری را تجربه کرده باشد با کسی که هرگز سفر نکرده باشد و شهرهای مختلف را ندیده باشد نمی تواند یکسان باشد. به همین دلیل گفته اند: «برای چاره اندیشی باید با دانایان و کهن سالان و افراد با تجربه مشورت کرد.»
آرایه های ادبی: کار نبستن: کنایه از عمل نکردن، استفاده نکردن / سرد و گرم چشیدن: کنایه از تجربه زیاد کسب کردن / در میان کارها بودن: کنایه از تجربه کارها و موقعیت های مختلف را داشتن، انجام کارهای مختلف / جهان دیده: کنایه از انسان های با تجربه و دانا
و نیز یکی را خاطر تیز تر باشد و در کارها زودتر تواند دید و یکی کُند فهم باشد. و تدبیر ده تنه چون زور ده مرده باشد.
و همچنین یکی هوش بیشتری دارد و نتیجه کار ها را زودتر می تواند پیش بینی کند و یکی هوش کمتری دارد و این توانایی را ندارد، همانطور که زور ده نفر از روز یک نفر بیشتر است فکر و اندیشه ده نفر هم از فکر و اندیشه یک نفر قوی تر است .
آرایه های ادبی: تیز بودن: کنایه از باهوش بودن / دیدن در اینجا: کنایه از فهمیدن / تدبیر ده تنه چون زور ده مرده باشد: ارسال المثل
همه‌ی جهانیان متفق اند که هیچ آفریده، داناتر از پیغامبر (ص) نبوده است و با این همه فضیلت معجزات که او را بود، خدای (تعالی) او را می‌فرماید: «و شاورهم فی الامر» یا محمد چون کاری کنی و یا مهمی تو را پیش آید با یاران خویش تدبیر کن.
همه جهانیان در این موضوع هم‌عقیده هستندکه هیچ آفریده ای در دنیا داناتر و عاقل تر از پیامبر (ص) نبوده است؛ با اینهمه خردمندی و معجزه ها که پیامبر داشت، خدای بلند مرتبه به او می‌فرماید: «در کار ها با آنان مشورت کن»، ای محمّد زمانی که می خواهی کاری را انجام بدهی و یا مسئله مهّمی پیش آمد با مشورت با یاران خودت چاره اندیشی کن برای آن کار.
آرایه های ادبی: و شاورهم فی الامر: تلمیح به آیه قرآن
مشورت نا کردن در کارها، ضعیف رایی باشد و هیچ شغلی بی مشورت، نیکو نیاید.
مشورت نکردن در کارها نشانه‌ی بی خردی است و هیچ کاری بدون مشورت درست انجام نمی‌شود.
«خواجه نظام الملک توسی، سیاست نامه»
معنی لغات درس مشاوره:
- مشاورت : مشورت – همفکری
- قوی رایی : هوشمندی
- تمام عقلی : عاقل بودن – دانایی
- پیش بینی : آینده نگری
- چه: چرا که، زیرا که
- مَثَل : مثال
- ولایت : شهرها
- در میان کارها بوده : کارهای زیادی انجام داده
- تدبیر : چاره اندیشی – فکر کردن
- جهان دیده : باتجربه
- خاطر : اندیشه
- تیزتر : قوی تر
- فهم : درک کردن
- متفّق : اتفاق داشتن – هماهنگ بودن
- پیش آید : اتفاق افتد
- شغل : کار
- فضیلت : برتری
- تعالی : بلند مرتبه
- ضعیف رأیی : کم عقلی
خود ارزیابی
۱- منظور از « مرد اگر بی برادر باشد بِه که بی دوست » چیست ؟
در اینجا مراد از برادر به طور کلی قوم و خویش می باشد ومنظور این است که آدم اگر قوم و خویش نداشته باشد بهتر از این است که دوستی نداشته باشد. چون داشتن قوم و خویش دست خود آدم نیست، اما داشتن دوست و دوستی با مردم به خود آدم بستگی دارد .
۲- پیام کلی درس مشاورت چیست ؟
این که در کارها باید مشورت کرد چون هرکس تجربه ای دارد و استفاده از تجربه دیگران باعث می شود ما در کارها موفق تر باشیم.
درک مطلب درس دوستی و مشاوره ششم
۱- در دوست یابی چگونه رفتار می‌کنید؟
باید هنگام انتخاب دوست ویژگی‌های زیر را در او بررسی کنیم. اگر واجد این شرایط بود او را به دوستی انتخاب کنیم: با ایمانی، ظاهر و باطنش یکی باشد، راستگو و درستکار، امین و راز دار، خوش برخورد، طالب علم و آگاهی باشد.
۲- منظور از «تدبیر ده تنه چون زور ده مرده باشد» چیست؟
مشورت و چاره اندیشی با ده نفر، مانند استفاده از زور و توان ده نفر است. (قدرت بیشتری دارد و بیشتر قابل انجام است.«درست تر است.»)
۳- با کسانی که «نیم دوست» هستند چگونه باید رفتار کرد؟ چرا؟
باید با آنها به خوبی و مهربانی رفتار کنیم؛ زیرا آنها زمانی که انسانیت و صداقت ما را ببینند، کم کم با ما دوست صمیمی و یکدل می‌شوند.
۴- افرادی که در کارها با دیگران مشورت می‌کنند، چه فرقی با آنهایی دارند که مشورت نمی‌کنند؟
افرادی که مشورت می‌کنند دانا، هوشمند و آینده نگر هستند و در کار‌هایشان موفق می‌شوند.