معنی شعر شیر خدا

۱.

★★★★

۲.

شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب مَحرَم سِرُالله است

تنها شب از رازهای دل حضرت علی (ع) باخبر است؛ تاریکی شب رازدار سرالله است. (سرالله به معنای راز خداوند، لقب حضرت علی است.)

★★★★

۳.

شب شنفته است مناجات علی
جوشش چشمه‌ی عشق ازلی

شب صدای دعا و مناجات علی (ع) با خدا را شنیده است که مانند چشمه‌ عشق از روز ابتدای خلقت در وجود او می‌جوشید.

★★★★

۴.

کلماتی چو دُر آویزه‌ی گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش

سخنان امام علی (ع) همانند مرواریدی ارزشمند هستند که هنوز در گوش مسجد کوفه مانده است و او را از خود بیخود می‌کند.

★★★★

۵.

فجر تا سینه‌ی آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت

هیچ زمان نشد که خورشید از افق بالا بیاید و سینه آسمان را بشکافد و چشم حضرت علی (ع) را در خواب ببیند. (یعنی حضرت علی همیشه قبل از طلوع آفتاب بیدار می‌شد.)

ناشناسی که به تاریکی شب
می‌بَرَد شام یتیمان عرب

امام علی (ع) همان فرد ناشناس است که در شب‌های تاریک برای یتیمان شهر غذا می‌برد.

★★★★

۷.

عشق‌بازی که هم‌آغوش خطر
خُفت در خوابگه پیغمبر

او انسانی عاشق است که خطر را به جان خرید و شب به جای پیامبر در رختخواب او خوابید. (اشاره دارد به لَیلَةُ المَبیت که مشرکان قصد داشتند حضرت محمد (ص) را به قتل برسانند. حضرت علی در جای خواب پیامبر خوابید تا ایشان به مدینه هجرت کنند.)

★★★★

آن دَم صبح قیامت‌تأثیر
حلقه‌ی در، شد از او دامن‌گیر

در آن سحرگاه که اثرش مانند روز قیامت هولناک بود، حلقه در، به عبای حضرت علی (ع) آویخت و مانع از رفتن ایشان شد. (اشاره به روز ضربت خوردن امام علی (ع)، هنگام نماز صبح که به سمت مسجد کوفه می‌رفت.)

★★★★

۹.

دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما مگذر

درِ خانه، دست به دامان مولای متقین شد که ای علی از تصمیم رفتن به مسجد صرف نظر بنما و از من عبور مکن.

شب‌روان مست ولای تو علی
جانِ عالم به فدای تو علی

یا علی، پارسایان شب‌زنده‌دار سرگشته ولایت و دوستی تو هستند؛ جان همه جهانیان به قربان تو باد.

آرایه های شعر شیر خدا از شهریار

آرایه های شعر علی آن شیر خدا در کتاب فارسی ششم را به ترتیب ابیات بررسی می‌کنیم:

• بیت ۱: تشبیه علی به شیر / دل شب: تشخیص
• بیت ۲: تشخیص (شخصیت بخشی به شب)
• بیت ۳:‌ واج آرایی یا نغمه حروف در حرف «ش» / چشمه عشق: اضافه تشبیهی
• بیت ۴:‌ تشبیه کلمات به در / کنایه: آویزه ی گوش کردن کنایه از به یاد سپردن و پند گرفتن
• بیت ۵: شخصیت بخشی: (فجر همچون انسان می بیند – آفاق همچون انسان سینه ای دارد که شکافته شده) / تضاد: بیدار و خفته
• بیت ۶:‌ تلمیح به یتیم نوازی حضرت علی علیه السلام / تناسب بین شب و تاریکی – شب و شام
• بیت ۷:‌ تلمیح به خوابیدن حضرت علی در بستر پیامبر و هجرت پیامبر / شخصیت بخشی به خطر (آغوش داشتن)
• بیت ۸: جناس بین دم و در / شخصیت بخشی به در
• بیت ۹: جناس تام بین در و در / واج آرایی حرف «د» / تضاد بین بگذر و مگذر / شخصیت بخشی به در / کنایه: دست در دامن زدن کنایه از خواهش کردن 
• بیت ۱۰:‌ شب‌روان کنایه از شب زنده داران خداشناس / شخصیت بخشی و جان بخشی به عالم (جان عالم)